2
دانشجوی دکتری رشته تفسیر تطبیقی جامعة المصطفی مشهد
چکیده
قرآن کریم کتاب جاودان و تمدن‌ساز اسلام، از آغاز نزول تاکنون نظر دانشمندان مسلمان و غیر مسلمان را به خود جلب کرده و خاستگاه آثار علمی بسیاری به قلم اندیشمندان شده است. یکی از این آثار، «دانشنامۀ قرآن کریم» با سرویراستاری اولیور لیمَن است. این اثر دربردارندۀ بیش از چهارصد مدخل است. «حُکم»، عنوان یکی از مداخل و به قلم ماسیمو کامپانینی است که نویسنده به مفاهیم کاربردی آن در قرآن پرداخته و مفاهیم قضاوت خدا و داوری انسان‌ها را برای آن نقل کرده است. منبع وی، عمدتاً قرآن است امّا بدون تتبّع کافی در همۀ آیات، ترجمه‌ها و منابع تفسیری متعدّد، تنها با استناد به ظاهرِ شماری از آیات حاوی کلمۀ «حُکم» و مشتقات آن، نتایج نادرستی می‌گیرد؛ مانند ابهام در معنای حکم در برخی از آیات و نفی مفهوم سیاسی آن در زمان نزول و بر اساس آن‌ها، در حاکمیت سیاسی پیامبر تردید می‌کند. این در حالی است که با توجّه به ترجمه‌های معتبر قرآن و دیدگاه‌های تفسیری، هیچ ابهامی در معنای این واژه وجود ندارد. بر اساس تفاسیر کهن، حکم پیامبران، به دو معنای داوری و حکومت عادلانۀ آنهاست که معنای دوّم لازمۀ معنای لغوی است. در مقالۀ پیش رو، مدخل نامبرده با روش توصیفی‌تحلیلی و با استفاده از اسناد و منابع کتابخانه‌ای، نقد و بررسی شده است.
)