بررسی روابط بینامتنی قرآن کریم و دعای ابوحمزۀ ثمالی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس ارشد علوم قرآن و حدیث ، دانشگاه فردوسی مشهد.

2 دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه فردوسی مشهد.

10.61186/qae.2024.1548.1092

چکیده

«بینامتنیت» (intertextuality) ازجمله گرایش‌های نقد جدید می‌باشد که به ارتباط و تعامل بین متون می‌پردازد. براساس این نظریه آثار ادبی در تعامل با یکدیگر شکل گرفته و هر متنی زاییدۀ متون پیشین است. این نظریه، در حوزۀ تفسیر و فهم متون کاربرد فراوانی دارد. قرآن کریم منبعی با مفاهیم و آموزه‌های بلند معنوی است که مضامین آن به‌صورت مستقیم یا غیرمستقیم در آثار ائمۀ معصومان علیهم‌السلام به‌ویژه امام سجاد علیه‌السلام بازتاب داده شده است. روابط بینامتنی قرآن کریم با ادعیه به‌گونه‌ای زیبا و هماهنگ شکل گرفته است. این مقاله به بررسی دعای ابوحمزۀ ثمالی ازمنظر روابط بینامتنی می‌پردازد و پس‌از ارزیابی برخی بندهای منتخب این دعا براساس اصول و قواعد این نظریه، بر آن است تا تأثیرپذیری امام سجاد علیه‌السلام از آیات قرآن را تبیین کرده و نقش اطلاعات بینامتنی در فرایند فهم را روشن سازد.

کلیدواژه‌ها


  1. * قرآن کریم.

    1. ابن‌طاووس حلی، علی، 1330ق، جمال الاسبوع بکمال العمل المشروع، قم: دار الرضی.
    2. احمدی، بابک، 1370، ساختار و تأویل متن، تهران: نشر مرکز.
    3. امام سجاد7، 1376، الصحیفة السجادیة، قم: دفتر نشر الهادى.
    4. آلن، گراهام، 1380، بینامتنیت، ترجمۀ پیام یزدانجو، تهران: نشر مرکزش.
    5. رکنی یزدی، فاطمه، 1391، عرفان عملی در صحیفۀ سجادیه، مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی.
    6. زرکشی، بدرالدین محمد بن عبدالله، 2009، البرهان فی علوم القرآن، بیروت: دارالفکر.
    7. عمرانی، مسعود، 1391، خداشناسی در دعای عرفۀ حضرت امام حسین7، مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی.
    8. قائمی‌نیا، علیرضا، 1389، بیولوژی نص، تهران: پژوهشگاه فرهنگ واندیشۀ اسلامی.
    9. قمی، شیخ عباس، ۱۳۴۴ق، ‌مفاتیح الجنان، مشهد: بی‌نا.
    10. کلینی، محمد بن یعقوب، 1369، اصول الکافی، تهران: کتاب‌فروشی علمیه اسلامیه.
    11. مجلسی، محمدباقر، 1403، بحار الانوار، بیروت: موسسه الوفاء.
    12. محمدی، حمید، 1394، درسنامۀ صحیفۀ سجادیه، قم: دار العلم.
    13. میرزایی، فرامرز و ماشاءالله وحدی، بهار۱۳۸۸، «روابط بینامتنی قرآن با اشعار احمد مطر»، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شهید باهنر کرمان، س۱۶، ش22، ص۲۹۹ تا ۳۲۲.
    14. نامور مطلق، بهمن، 1390، درآمدی بر بینامتنیت: نظریه‌ها و کاربردها، تهران: انتشارات سخن.
    15. نصیری، علی، 1385، آشنایی با علوم حدیث، چ۵، قم: مرکز انتشارات حوزۀ علمیه.