بررسی قرآنی و روایی نقش توکل و تفویض در تحصیل آرامش

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری الهیات (گرایش فقه و مبانی حقوق اسلامی) و دانش‌آموختۀ سطح سۀ کلام و حکمت حوزۀ علمیۀ خراسان.

2 عضو هیئت علمی مؤسسۀ مطالعات راهبردی علوم و معارف اسلام و استاد دروس خارج حوزۀ علمیۀ مشهد.

10.61186/qae.2021.391

چکیده

توکل و تفویض، از جمله مفاهیم کلیدی و اساسی در قرآن کریم و روایات هستند که هریک به‌نوبۀ خود نقشی بسزا در تحصیل آرامش دارند. تحقیق پیش رو با روش تحلیلی‌توصیفی و مبتنی بر گردآوری و تحلیل اطلاعات و مقارنۀ آرا در پی تبیین نقش دو مفهوم توکل و تفویض در مقابله با اضطراب و تحصیل آرامش است. بر این اساس ابتدا حقیقت توکل و تفویض، ارکان و تفاوت‌های آن دو با یکدیگر تبیین می‌شود، بعد از آن مکتب اسلام با سایر مکاتب در توکل و تفویض مقایسه می‌شود و سپس در گام سوم بر اساس آیات و روایات به نقش توکل و تفویض در تحصیل آرامش پرداخته و در نهایت حوزه‌هایی که برای توکل در آیات و روایت مطرح می‌شود موردبررسی و تحلیل قرار می‌گیرد؛ از جمله نتایج تحقیق آنکه: 1. اگرچه توکل نقشی بسزا در تحصیل آرامش دارد، تفویض مراتب بالاتری در تحصیل آرامش دارد؛ 2. از آنجا که دین اسلام به‌دنبال تطهیر درون انسان‌هاست توکل و تفویض نیز جایگاه خاصی پیدا می‌کند؛ اما سایر مکاتب به‌جهت آنکه غالباً هدف اساسی را تغییر رفتارها نه اصلاح درون می‌دانند از این دو مفهوم اساسی در تحصیل آرامش بی‌بهره خواهند بود.

کلیدواژه‌ها

مراجع

  1. قرآن کریم، ترجمۀ عبدالمحمد آیتی.
  2. ابن‌اشعث، محمد‌بن‌محمد، بی‌تا، الجعفریات (الأشعثیات)، تهران: مکتبة النینوى الحدیثة.
  3. ابن‌بابویه، محمد‌بن‌على، 1414، إعتقادات الإمامیة، قم: کنگره شیخ مفید.
  4. ___، 1398ق، التوحید، قم: جامعۀ مدرسین‏ حوزۀ علمیۀ قم.
  5. ___، 1403،‏ معانی الأخبار، قم: دفتر انتشارات اسلامى.
  6. ___، 1413، من لایحضره الفقیه‏، قم: دفتر انتشارات اسلامى.
  7. ابن‌شعبۀ حرانى، حسن‌بن‌على، 1404، تحف العقول‏، قم: جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
  8. ابن‌شهر آشوب مازندرانى، محمد‌بن‌على، 1369، متشابه القرآن و مختلفه، قم: دار بیدار.
  9. ابن‌طاووس، على‌بن‌موسى، 1348، اللهوف على قتلى الطفوف، تهران: انتشارات جهان.
  10. ابن‌فارس، احمد، 1404، معجم مقائیس اللغة‌، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى حوزۀ علمیۀ قم‌.‌
  11. ابن‌قولویه، جعفر‌بن‌محمد، 1356، کامل الزیارات‏، نجف: دار المرتضویة.
  12. ابوزهره، محمد، بی‌تا، زهرة التفاسیر، بیروت: دار الفکر.
  13. ارسطو، بی‌تا، علم الأخلاق إلی نیقوماخوس، ترجمۀ سیداحمد لطفی، بیروت: دار صادر.
  14. استونز، راب، 1379، متفکران بزرگ جامعه‌شناسى، ترجمۀ مهرداد میردامادى، تهران: انتشارات مرکز.
  15. اسکافى، محمد‌بن‌همام، 1404، التمحیص‏، قم: مدرسة الإمام المهدى.
  16. امام سجاد7، 1376، الصحیفة السجادیة، قم: دفتر نشر الهادى.
  17. بحرانى اصفهانى، عبدالله‌بن‌نورالله، 1413، عوالم العلوم و المعارف والأحوال من الآیات و الأخبار و الأقوال، قم: مؤسسة الإمام المهدى.
  18. بحرانى، سیدهاشم، 1374، البرهان فی تفسیر القرآن‏، قم: مؤسسۀ بعثه.
  19. حر عاملى، محمد‌بن‌حسن، 1425، إثبات الهداة بالنصوص و المعجزات‏، بیروت: انتشارات اعلمى.
  20. حقى برسوى، اسماعیل‌بن‌مصطفى، بی‌تا، تفسیر روح البیان‏، بیروت: دار الفکر.
  21. حلى(ابن‌نما)، جعفر‌بن‌محمد، 1406،‏ مثیر الأحزان‏، قم: مدرسۀ امام مهدى.
  22. حمیرى، عبدالله‌بن‌جعفر، 1413، قرب الإسناد، قم: مؤسسة آل‌البیت:.
  23. حویزى، عبدعلى‌بن‌جمعه، 1415، ‏تفسیر نور الثقلین‏، قم: انتشارات اسماعیلیان.
  24. راغب‌ اصفهانى، حسین‌بن‌محمد، 1412،‌ مفردات ألفاظ القرآن‌، لبنان: دار العلم.
  25. راوندى، سعید‌بن‌هبة‌الله، 1405، فقه القرآن‏، قم: مکتبة آیة‌الله المرعشی النجفی.
  26. ژکس، 1361، فلسفۀ اخلاق (حکمت علمى)، ترجمۀ سیدابوالقاسم فنایى، تهران: امیرکبیر.
  27. سیدرضی، محمد‌بن‌حسین، 1414، نهج‌البلاغه، به‌تحقیقِ صبحی صالح، قم: هجرت.
  28. صادقى تهرانى، محمد، 1406، الفرقان فى تفسیر القرآن بالقرآن و السنة‏، قم: فرهنگ اسلامى.
  29. طباطبایى، محمدحسین، 1374، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمۀ محمدباقر موسوى، قم: جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
  30. ‏طبرسى، على‌بن‌حسن، 1385ق، مشکاة الأنوار فی غرر الأخبار، نجف: المکتبة الحیدریة.
  31. فتال نیشابورى، محمد‌بن‌احمد، 1375، روضة الواعظین و بصیرة المتعظین، قم: انتشارات رضى.
  32. فراهیدى، خلیل‌بن‌احمد، 1410‌، کتاب العین،‌ قم: نشر هجرت.
  33. فضل‌الله، محمدحسین، 1419، ‏من وحى القرآن‏، بیروت: دار الملاک.
  34. فعالی، محمدتقی، پاییز1392، «توکل و مسأله کفایت خدا از منظر آیات قرآن»، مطالعات تفسیری، س۴، ش15، ص29 تا 60.
  35. فیض کاشانى، محمدمحسن، 1415، تفسیر الصافی‏، تهران: مکتبة الصدر.
  36. قمى، على‌بن‌ابراهیم، 1404، تفسیر القمی‏، قم: دار الکتاب.
  37. کریپ، بی‌تا، اخلاق و فرا اخلاق، ترجمۀ بهروز جندقى، بی‌جا: بی‌نا.
  38. کلینى، محمد‌بن‌یعقوب، ۱۴۰۷، الکافی، تهران: انتشارات دار الکتب الإسلامیة.
  39. کوفى اهوازى، حسین‌بن‌سعید، 1402، الزهد، قم: المطبعة العلمیة.
  40. محمدی، مسلم، 1389، مکتب‌های نسبی‌گرایی اخلاقی از یونان باستان تا دوران معاصر، قم: بوستان کتاب.
  41. مکارم شیرازی، ناصر، 1385، اخلاق در قرآن، قم: مدرسة الإمام علی‌بن‌أبی‌طالب7.
  42. ___، 1421، الأمثل فی تفسیر کتاب الله المنزل‏، قم: مدرسة الإمام علی‌بن‌أبی‌طالب7.
  43. ___، 1371، تفسیر نمونه‏، تهران: دار الکتب الإسلامیة.
  44. منسوب به امام رضا7‏، 1406، الفقه المنسوب الی الامام الرضا7، مشهد: مؤسسة آل‌البیت:.
  45. نراقی، احمد، 1378، معراج السعادة، قم: انتشارات هجرت.
  46. نصر‌بن‌مزاحم‌بن‌سیار، عَطّار مِنْقَری، 1404، وقعة صفین، قم: مکتبة آیة الله المرعشی النجفی.
  47. نهاوندى، محمد، 1386، نفحات الرحمن فى تفسیر القرآن‏، قم: موسسة البعثة.
  48. هلالى، سلیم‌بن‌قیس، 1405، کتاب سلیم‌بن‌قیس الهلالی‏، قم: انتشارات الهادى.
  49. هیک، جان، ۱۳۷۶، فلسفۀ دین، ترجمۀ بهزاد سالکى، تهران: الهدى.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار